antwoord

Deze week woonde ik een conferentie bij over Taal en Rekenen in het MBO. Het was een druk programma met workshops, en hoogleraar Jan Rotmans als gastspreker. In zijn lezing adresseerde Jan Rotmans een oproep aan filosofen en kunstenaars om mee te denken: hoe verhouden wij ons tot de samenleving, en hoe kantelen wij mee met de ingrijpende transitie van dit tijdperk. Ja, in zulke bewoordingen sprak hij.
Daarna volgde ik een workshop van schrijftrainer Freerk Teunissen. Hij vroeg ons binnen één minuut een verhaaltje te schrijven dat anderen zich over een jaar nog herinneren. Ik dacht aan mijn saneringstraject; precies over een jaar klaar, en ik zal het de rest van mijn leven onthouden – Maar uiteraard schreef ik dat niet op. Het zou veel vragen onder collega-docenten teweegbrengen. En ik had eerder behoefte aan rust dan nóg meer gespreksstof. Zo zie je maar: schrijven is per definitie zelfcensuur. Nog voordat er een letter op papier stond, had ik al diverse verhaalopties geschrapt. Ik besloot het simpel te houden, en schreef: Stilte. Niets dan oorverdovende, oogverblindende en ruimtevullende stilte.
Als ik hiermee de oproep van Jan Rotmans beantwoord, dan betekent het: we gaan offline, en op zoek naar de ruimtevullende stilte. We zullen in kleine ruimtes elkaars mogelijkheden benutten: in woongroepen, collectieven en zorgplekken. Daar ontmoeten we elkaar, ruilen diensten, lenen een auto of wasmachine, bieden elkaar steun en inspiratie via gesprekskringen, en delen een tuin of een hond. De traditionele relatievorm van man-vrouw-gezin gaat verdwijnen. Steeds meer mensen blijven single, of liever gezegd: autonoom, en ze projecteren hun liefdesvoorraad niet op één persoon, maar op thema’s als milieuvriendelijk wonen, werken, reizen, en eten. In die woongroepen voeden we gezamenlijk onze kinderen op, en zij bezoeken geen traditionele schoolgebouwen meer, maar gemeenschappen met werkplaatsen, ateliers en proeflokalen. Via digitale leerroutes spijkeren ze hun theoriekennis bij, terwijl ze hun talent scherpen in een meester-gezel-relatie waarbij de ouderwetse hiërarchie van tafel is. Over tien jaar bestaat de traditionele school waarschijnlijk al niet meer, bevestigde Rotmans.
Het wordt tijd, ja!
Thuis haalde ik vermoeid het boek Stilte als antwoord (Sara Maitland, Scriptum 2010) erbij. Maitland beschrijft een persoonlijke zoektocht naar stilte, die haar in de greep kreeg rond haar 40e. Ze zocht de stilte op het afgelegen eiland Skye, bij Schotland, maar ook in een zelfgebouwde cottage. Ze putte uit biografieën van Poolreizigers, solozeilers en alpinisten, ook omdat ze stilte wilde lospeuteren uit het traditionele beeld van religie of geloofsbeleving. Ze herinnert eraan dat mensen die stilte zoeken al gauw versleten worden voor lichtelijk getikt. Of in de war. Sara Maitland beschrijft hoe mensen door de indringende stilte fysieke gewaarwordingen krijgen, maar ook gevoelig worden voor zintuiglijke verwarring. Door een grenzeloosheid tussen het zelf en de stille omgeving beschrijven veel stiltezoekers mystieke ervaringen: ze horen gezang, zien wezens die er niet zijn, en raken bij vlagen in een droomtoestand. Ik droom verder… in stilte…